Teraz, gdy słońce świeci najjaśniej, a letni wiatr przynosi oddech ulgi, zwracamy uwagę na temat, który zdaje się być na ustach wielu ekonomistów, ekologów, polityków, a także inwestorów - transformacja energetyczna. W dniach wakacyjnej sielanki może to wydawać się tematem zbyt ciężkim, niemniej jednak jego wagę oraz wpływ na gospodarkę, a co za tym idzie, na nasze codzienne życie, trudno przecenić.
W tym kontekście szczególnie ważne jest zrozumienie procesów, które obecnie zachodzą na polskim rynku energetycznym. Nasz kraj jest w trakcie olbrzymiej pokoleniowej zmiany, której konsekwencje odczujemy na wiele lat. Przyjrzyjmy się więc bliżej trendom, danym oraz polityce, które kształtują dzisiejszą scenę energetyczną w Polsce, a wszystko to w kontekście szeroko pojętej transformacji energetycznej.
Wakacje w pełni. Jakoś tak intuicyjnie, organizm broni się przed ciężkimi przemysłowymi tematami. A tymczasem, wiodącym tematem w serwisach ekonomicznym, ale także podgrzewającym i tak ciepłą atmosferę na warszawskiej giełdzie jest „ENERGETYKA”. Może warto więc, przyjrzeć się kilku twardym danym dotyczących tej branży z uwzględnieniem olbrzymiej pokoleniowej zmiany jaka dokonuje się na naszych oczach pod hasłem transformacji energetycznej.
Aby określić dokąd zmierzamy, musimy najpierw zdać sobie sprawę z tego gdzie jesteśmy. Według Agencji Rynku Energii 85% końcowego zużycia energii w Polsce jest pokrywane przez paliwa kopalne. 45% zużywanej energii pochodzi z węgla: 36% z węgla kamiennego i 9% z węgla brunatnego. 10% energii pochodzi ze źródeł odnawialnych, z czego aż 8% z biomasy (drewna). Energia wodna, fotowoltaika, energia wiatrowa, geotermalna i otoczenia pokrywają zaledwie 2% potrzeb energetycznych. Tendencje na przestrzeni dekady wyglądają nieco lepiej: widoczny spadek udziału węgla (-8 p.p) i ropy naftowej (-2 p.p.), wzrost udziału gazu ziemnego (+3 p.p.) i jakże pożądany wzrost energii odnawialnej (+6 p.p.). Tempo i stan transformacji energetycznej mierzony jest wskaźnikami. Zwróćmy uwagę na dwa z nich: wskaźnik emisji gazów cieplarnianych i różnica między popytem a podażą energii oczywiście w europejskim kontekście. Zwłaszcza pierwszy ze wskaźników wygląda w Polsce bardzo źle. Średnia unijna redukcja emisji gazów cieplarnianych od 1990 r. do 2021 r. wynosi 29%. Względem 2005 r. spadek ten wyniósł 23,8%. W Polsce od 2005 r. (rok rozpoczęcia systemu handlu uprawnieniami do emisji) jest to symboliczny i w sumie tragiczny w swej wymowie 1% (!!!). Niewątpliwie dążenie do choćby średniej unijnej będzie determinowało kierunek transformacji w kierunku szeroko rozumianego atomu. Innym wskaźnikiem będący determinantą wyznaczającą tempo transformacji (konieczność jej znacznego przyśpieszenia) jest klin importowy. Od lat obserwowany jest wzrost zużycia energii całkowitej w polskiej gospodarce. Na przestrzeni lat 2012‒2021 krajowe zużycie wzrosło o 12% (495 PJ). Jednocześnie zmniejsza się krajowa podaż energii pierwotnej – głównie przez spadek wydobycia surowców energetycznych i na tym tle wbrew obowiązującej retoryce bardzo powolny rozwój OZE.
Aby zwiększyć tempo rozwoju OZE konieczne są inwestycje infrastrukturalne. W ciągu analizowanych 10 lat podaż energii krajowej spadła o 14% (-410 PJ). Oznacza to rosnącą zależność polskiej gospodarki od importu energii zza granicy.
Komentuje Marcin Lau Główny Analityk Phinance S.A.
Jaki jest rządowy pomysł na zmianę tempa i nadanie kierunków transformacji energetycznej? To ma być domena Narodowej Agencji Bezpieczeństwa Energetycznego. Podmiot ze 100-proc. udziałem skarbu państwa, przejmie od firm energetycznych ich spółki, w których ulokowano elektrownie węglowe i inne „brudne aktywa”. Łącznie chodzi o 67 bloków energetycznych, które w 2022 r. wyprodukowały 50 proc. zużytej w Polsce energii. Reakcją na pierwsze konkretne informacje dotyczące przejmowania tychże aktywów były euforyczne wzrosty spółek energetycznych na giełdzie. PGE, Tauron, Enea i Energa otrzymały od Ministerstwa Aktywów Państwowych oferty przejęcia ich spółek węglowych i jeśli transakcja dojdzie do skutku to MAP (Ministerstwo Aktywów Państwowych) za pieniądze z Funduszu Prywatyzacji odkupi podmioty. Spółka PGE Górnictwo zostanie przekształcona w NABE i do niej zostaną włączone pozostałe firmy. To oznacza podwójną korzyść. Jedną na skutek zdjęcia ze spółek energetycznych ciążących im węglowych aktywów, a z drugą gdyż wiąże się z napływem gotówki za wnoszone aktywa. Inwestorzy bardzo ciepło zareagowali na te wiadomości windując mocno w górę kursy akcji tych spółek. Trzeba pamiętać jednak, że spółki te pozyskane w ten sposób środki wykorzystają na transformację energetyczną (infrastruktura, OZE, atom) będą więc ze względów rudymentalnych opisanych w pierwszym akapicie, olbrzymim jak na ich dotychczasową skalę działalności procesie inwestycyjnym.
Obserwujemy dużą dynamikę zmiany na polskim rynku energetycznym w kontekście szeroko pojętej transformacji energetycznej. Polska, choć nadal w dużej mierze oparta na paliwach kopalnianych, wyraźnie zmierza w kierunku zwiększenia udziału energii odnawialnej w swoim miksie energetycznym. Mimo to, istnieją duże wyzwania związane z emisją gazów cieplarnianych oraz rosnącą zależnością od importu energii.
Właściwe zarządzanie tym procesem, odpowiednia polityka oraz odpowiednie inwestycje będą kluczowe dla skutecznej i efektywnej transformacji energetycznej w Polsce, z korzyścią dla całej gospodarki oraz dla zdrowia.
